Motosiklette Sürücüye Özel Süspansiyon Ayarı
Başka bir forumdan arakladım :) Ankara'dan Levent Sezer'in emeğine sağlık... Belki bize de lazım olur diye burada da paylaşmakta fayda görüyorum:
Herkese merhaba, yeni bir yazıyla tekrar karşınızdayım. Bu seferki konumuz sürüş kalitenizi doğrudan etkileyecek bir mesele. Yeni bir motor aldık ve kullanıyoruz, iyi güzel de peki ya motorunuz tümseklerde daha konforlu ya da viraj girişinde ve içinde daha kararlı-stabil olsaydı? Silkelenen bir motosikletin pürüzsüz bir gidişe bir anda sahip olmasını istemez miydiniz? Hemen hemen hepimizin ihmal ettiği süspansiyon ayarı ile bu mümkün olabilir.
Öncelikle belirtmeliyim ki bu yazının işinize yaraması için ayarlanabilir (mümkünse tam ayarlanabilir) bir süspansiyonunuz olması gerekiyor
Nedir efendim bu süspansiyon ayarı, sert geliyosa biraz yumuşatırız yumuşaksa azıcık sıkarız tarzı bi durum değildir öncelikle. Bu iş büyük oranda hesap kitap işidir ve sürücüye özel yapılır.
Kişiye özel süspansiyon ayarı yani gavurun deyimiyle “sag adjustment” nasıl yapılır, rebound (geri sekme sönümlemesi) ayarı nasıl yapılır bu gün bunu anlatacağım.
Bu iş için en azından iki boş gezenin boş kalfası abidik gubidik işlerle uğraşmayı seven kankanızı ayartmanız yerinde olacaktır. Tek başınıza zorlanırsınız ama ben ahtapot gibi adamım derseniz o ayrı. Bir de ayarı yapmadan önce süspansiyon yağı ısınacak kadar bir sürüş yapmanız gerekiyor.
Gerekli ön bilgiler:
http://img818.imageshack.us/img818/7440/k30a.jpg
Bazı motosikletlerde farklı yerde olmakla beraber, geleneksel olarak ters çatal (upside-down fork) amortisörlerde genellikle “P” ile gösterilen altıgen somun Preload (ön yükleme), “R” ile gösterdiğim civatamsı kısım ise rebound ayarıdır. Tahmin edeceğiniz gibi preload için uygun bir anahtara, rebound içinse tornavidaya ihtiyacınız var. Kompression ayarı ise genellikle alt kısımda fren diskine yakın bör bölgede bulunan tornavida ile ayarlanan bir kısımdır ancak son zamanlarda üreticiler bu ayarı da rebound ayarının yanına koymaya başladı. Emin değilseniz hangi ayar nerede olduğuna motosikletinizin kitapçığından ya da servis manual indirip bakın herşeyi devletten beklemeyin.
http://img11.imageshack.us/img11/1774/nkeb.jpg
Arka süspansiyonda preload ayarlamadan önce “K” ile gösterdiğim kontra somununu gevşetmeniz gerekiyor. “P” ile gösterdiğim ise preload somunu. Bu somunların normalde spanner wrench adı verilen özel bir anahtarı var takıp çeviriyorsunuz ama nerden bulacam şimdi ben onu dediğinizi duyar gibiyim. Size benden bir güzellik, sağlam tornavida ya da keski ve çekiç kullanarak bu somunları ayarlayabilirsiniz. Zaten spanner wrench iniz olsa bile kontra somununu yeniden sıkarken çekiç ve keski kullanımına ihtiyaç duyacaksınız tam sıkmak için. Arka süspansiyon rebound ayarı genellikle yag haznesine uzak olan uçta bulunan bir vidadır yine ön süspansiyondaki gibi. Zincirin arasından baktığınızda bu ayar vidasını göreceksiniz. Yine de dediğim gibi bu ayarın tam yeri sizin motorunuzda farklı yerde olabilir kitapçığa bakın. Yağ haznesine yakın olan vida çoğu zaman komression ayarıdır. Resimde görülen Öhlins süspansiyon özel bir süspansiyon olduğu için yarışlarda tornavidaya ihtiyaç duymadan rahatça ayarlanmak üzere yağ haznesinin yanındaki civata yerine vana benzeri kompresyon ayar yeri görülüyor. Bazı Öhlinslerde preload ayarı da benzer bir vana ile rahatlıkla yapılabilmekte. En güvenlisi kitapçığa bakıp hangi ayarın hangisi olduğuna emin olmanızdır.
SAG ayarlama
http://img543.imageshack.us/img543/3792/hxjo.jpg
Ön çatalda SAG ayarı
İki arkadaşınız motorun ön tarafını yerden kesecek şekilde kaldırdığı sırada 3 ve 4 numara ile işaretlediğim mesafeyi bir metre ile mm cinsinden ölçün. Motorun yan veya orta sehpasını kullanmak kolaylaştırır işinizi. Bu değeri not ediyoruz (süspansiyonun tam açıkken uzunluğu) “Ö1” diyelim buna. Şimdi önü yere indirin ve gidondan 3 defa zemine doğru bastırın süspansiyon bi otursun kendine gelsin , geri sekip tekrar açılmasına sebep olmayın ama bu sırada, bastırın ve yavaşça bırakın. 3 ve 4 arasını yeniden ölçün bu değeri not edin, “Ö2” diyelim biz. Şimdi motora binerken kullandığınız tüm koruma ekipmanlarınızı giyinip motorunuzun üstüne genelde oturduğunuz sürüş pozisyonunda oturun ve gidonu tutun. Gidona 3 defa bastırın süspansiyon otursun. Siz sürüş pozisyonundayken 3 ve 4 aralığını ölçsün arkadaşınız ve bu değere de “Ö3” diyelim.
Statik sag = Ö1 - Ö2
Statik sag değerinin 30 mm civarında olması motorun yönlendirilebilirliği açısından önemli. Değilse nasıl ayarlayacağımızı anlatacağım az sabredin.
Sürücülü sag = Ö1 - Ö3
Sürücülü sag ise 35 ila 40 aralığında çıkması gerekiyor. 45 de kabul edilebilir kişisel tercihe göre.
Diyelim ki değerler olması gerekenden fazla çıktı bu durumda ön yükleme (preload) ayarını sıkmamız, az çıktıysa gevşetmemiz gerek. Önde iki amortisörü eşit ayar yapmalıyız unutmayın. Ön preload ayarında bir tur çevirmek yaklaşık 1 mm ye denk gelmektedir. Ayarladıktan sonra sürücü kıyafetlerinizle tekrar oturup tam istenen uzunluğu yakaladınız mı diye tekrar 3 ve 4 arasını ölçüm yapın. Uğraşıp da bi türlü doğru değerleri yakalayamadıysanız ya süspansiyon yağınız eskimiştir ya da daha kötüsü süspansiyon yayı sizin ağırlığınıza uygun değildir. Yayın değişmesi gerekir ya da gidin biraz kilo alın/verin daha ucuz.
Arka süspansiyonda SAG ayarı
Yine iki arkadaşınız motorun bu sefer arkasını yerden kesecek (sanki başka işleri yok ya) ve bu sırada 1 ve 2 numaralı yerlerin arasını ölçeceksiniz. Şimdi 1 numaralı yer tam olarak neresi kardeşim derseniz 2 numaralı yerden dim dik yukarı çıkın, kuyrukta bir nokta. Çok takılmayın, takılmanız gereken şey sürekli aynı noktayı kullanmanız gerektiği. Oraya bir bant yapıştırın ki hep aynı noktayı ölçesiniz. Ölçümü “A1” olarak kaydedin. Arkada statik sag ölçmeye gerek yok bunu kimsenin kullandığını görmedim bu yüzden direk motor kıyafetinizi giyinin ve ghost ridermışçasına motorunuza oturun. Arkadaşlarınız motoru dengede tutarken 3 kere peglerde tepinin süspansiyon tam otursun. Şimdi normal sürüş pozisyonunuzda dururken arkadaşınız 1 ve 2 arasını ölçsün buna da “A2” diyelim.
Sürücülü sag = A1 - A2
Sürücülü sag 30 ila 35 mm arasında çıkmalı. Bu değeri bulmak için bu sefer de arka preload ile oynayacağız. Arka preload için 1,5 tur yaklaşık 5 mm ye denk gelmekte. Ayarladıktan sonra yine motorunuza oturup ölçüp doğru değeri yakaladınız mı bakın.
Önemli not: SAG ayarı için yukarıdaki değerler cadde sürüşü ayarlarıdır. Pistte daha kısa sag kullanılır çünkü aslaft temizdir, düzdür ve buna izin verir. Pist için ön sag 30-35 arası, arka içinse 25-30 arası kullanılmaktadır.
Rebound Ayarı
Sag ayarı sonrası sıra rebound ayarlamaya geldi. Bunun için artık arkadaşlarınıza ihtiyacınız yok gönderin gitsinler bi çay içsinler. Rebound ayarı yani geri sekme sönümlemesi süspansiyon sıkıştıktan sonra normal posizyonuna ne kadar hızla geri döneceğidir. Rebound ne kadar sıkı ise süspansiyon normal pozisyonuna o kadar yavaş döner.
Gidonu motorun yanındayken tutun ve önce yukarı asılın sonra sertçe amortisör yönünde aşağı itin. Amortisörün orjinal konumuna dönmesi siz bastırmayı bitirir bitirmez dönecek şekilde olmalıdır. Yavaş kalıyorsa çok sıkıdır gevşetin. Yavaş kalmayı şöyle bırakın orjinal pozisyonundan daha da fazla yukarı çıkıyor top gibi bir daha sekiyorsa çok gevşektir rebound u sıkın (tekteker yapmayı sevenler olduğu gibi bırakabilir).
Arka rebound ayarı önle aynı olmalıdır. Arkayı ölçmek için de koltuktan bastırın bütün gücünüzle. Ayarlama mantığı ön ile aynı. Arka ve önü ayarladığımızı düünüyorsak şimdi kontrol için koltuğun ortasından zemine bastırın motoru, arka ve ön süspansiyon anında ve birlikte normal pozisyonuna geri dönmelidir.
Compression ayarı
Rebound aksine compression ayarı sıkışma sönümlemesidir yani süspansiyonun sıkışmasının ne hızla gerçekleşeceğini ayarlar. Bu ayarı sıkarsanız süspansiyon alt noktasına daha yavaş inecek, açarsanız daha hızlı inecektir.
Şimdi gelelim ayarına; işte bunu seveceksiniz kafanıza göre takılıp deneme yanılma ile kendinize uygun ayarı bulun : )) Malesef bununla ilgili bir hesaplama ölçme yöntemi yok. Bütün süspansiyon ayar guruları kendiniz deneyerek size uyan ayarı bulacaksınız diyor.
İşlemi izlemek isteyenler için süspansiyon gurularından videolar:
Keith Code: Video
Dave Moss: Video
Robert Taylor: Video
