Benzindeki Oktan Kavramının Yanlışları ve Doğruları..
Bildiğiniz gibi ülkemizdede 95, 97, 98, 100 oktan benzin satılmakta. Yüksek oktanlı benzinler genelde yüksek performans yakıtı olarak lanse edilmekte, bu benzini kullanınca performansın arttığı, tüketimin düştüğü vs... iddia edilmekte.
Fakat halk tarafından bilinenlerin neredeyse tamamının yanlış olması ve oktan meselesinin bir pazarlama taktiğine dönüşmesi sebebi ile motorcu dostlarımla bu konunun teknik içeriğini paylaşmak istedim.
Öncelikle, oktan sayısı bir referanstır ve benzinin içindeki gerçek oktan sayısını belirtmez, ayrıca oktanın PERFORMANSLA, TÜKETİMLE ALAKASI YOKTUR.
Bildiğiniz gibi içten yanmalı benzinli motorlar benzin ile havayı sıkıştırdıktan sonra buji ile ateşleyerek çalışırlar. Her motorun sıkıştırma oranı farklıdır. Her yakıt belli bir miktar sıkıştırma basıncına kadar buji olmadan dayanır bir süre sonra buji olmasa bile kendiliğinden yanıverir. Bu tehlikeli bir durumdur. Vuruntu olarak kendini belli eder ve motora hasar verebilir. Ayrıca performansı da düşürür. Dolayısı ile belli bir motorun belli bir sıkıştırma ile vuruntu yapmadan (yani benzin buji çakmadan önce kendiliğinden yanmadan) çalışabilmesi için bir minimum oktan gereklidir. BU MİNİMUM MOTOSİKLETİNİZİN KİTAPÇIĞINDA BELİRTİLİR. Ama nadiren 95 oktanın üzerinde benzin gereklidir.
95 oktan benzin demek, aldığınız benzinin içinde 95 oktan var demek değildir. 95 oktan benzinin anlamı, aldığınız benzinin kimyasal olarak vuruntuya karşı direncinin %95 isooktan ve %5 heptan karışımıyla aynı olduğu anlamına gelir. Yani benzinin oktanı, içeriğinden dolayı değil gerçek isooktan-heptan karışımın belli yüzdelerinde elde edilen vuruntu direncine karşılık gelecek şekilde belirlenir. Bu sebeple 100 oktandan daha yüksek yakıtlar olabilir. Çünkü dünyadaki en vuruntu-dirençli yakıt isooktan değildir.
Bunun ölçümünde iki farklı ölçüm standardı vardır fakat ülkemizde RON kullanılmaktadır. RON dışında bir de MON ölçüm sistemi vardır. Örneğin Amerikada RON ve MON'un ortalaması alınır, bu sebeple amerikada 87 oktan olan bir benzin avrupada 95 oktan olabilir.
Örneğin benim Honda motosikletimin kitapçığında RON değeri 91 oktan ve üstü yakıt kullanabilirsiniz diyor. Bunun anlamı benim motosikletim avrupa standardında 91 oktan (normal) benzinle bile çalışır. (Motosikletim katalitik konvertörlü olduğu için kurşunsuz olmak kaydı ile tabiki) 11:1 sıkıştırma oranlı CBR125'in kitapçığında ise 93 oktan yazıyor. Yani benzinin 100 yıldır var olduğunu düşünürsek 95 oktan aslında yeterince "yüksek" bir oktan değeri.
Performans meselesine gelince, bir yakıtın performansı tamamen enerji içeriğine bağlıdır. Bu enerji içeriğinin oktan sayısı ile bir alakası yoktur. Fakat genelde enerji içeriği yüksek benzinler (kaliteli benzinler) yüksek oktan adı altında satılmaktadır. Bu sebeple bazı yüksek oktanlı benzinler daha yüksek enerjiye (yani daha yüksek performansa) sahip olabilir (ama çok az fark edecek şekilde). Ama bu sizin motosikletinizin ya da otomobilinizin motoru bundan yararlanabilecek anlamına gelmiyor. Piyasadaki motosikletin %99'unda hiç farketmiyor.
Bu arada motorda oktan isteğini belirleyen sıkıtırma oranı değildir. Ne kadar sıkıştırma basıncı elde edildiği önemlidir. Yüksek sıkıştırma oranı sadece elde edilebilecek maksimum sıkıştırmayı etkiler.
Bu durumda eğer motosikletinizi üreten firma özellikle yüksek oktanlı benzin kullanmalısınız diye yazmadıysa yüksek oktan benzin kullanmak sadece ekonomik olarak daha pahalıya gelecektir. Size bir yararı olmayacaktır.
Yüksek oktanlı benzin ancak ciddi yüksek performanslı araçlarda biraz farketmektedir. Yani sizin motosikletiniz yüksek oktan talep etse bile kazanacağınız fark yüzde 1-4 ancak olacaktır. Modern 300 beygirlik motorlarda bile 10 beygir ancak farketmektedir.
Ayrıca, yüksek oktan SADECE maksimum güçte farkeder. Yani maksimum devir, maksimum hızlanma dışındaki kullanımlarda pek bir fark olmamaktadır.
Bulunduğunuz yerin rakımı yükseldikçe de oktan ihtiyacınız düşer. Deniz seviyesinde 95 oktanla mutlu olan bir motor 500-1000 metre rakımda 93-91 oktanla da mutlu olacaktır.
Dolayısı ile size bir yararı olmayacaksa,
* ben denedim yüksek performans verdi,
* bir depoyla 50 km fazla gittim,
* kaliteli abi bu benzin çekişi arttı,
gibi laflara aldanmayın. Yüksek oktanlı benzin pahalıdır. Kazıklanmayın.
Ayrıca yüksek oktanlı benzinin yanması daha güçtür, bu da ilginç bir ironi.
Peki bazı LPG'nin 110 oktan olduğunu biliyor muydunuz?
Alkol katılarak oktanı yüksek ama enerji içeriği (performansı) düşük yakıtlar yapmak da mümkündür. Daha önce de söylediğim gibi benzinin performansı ile oktanı direk alakalı değil.
Oktan sayısını yükselten çeşitli katkılar mevcut. Bunlar sadece oktan sayısını yükseltir. Sadece, yüksek oktanlı benzine kesin ihtiyacınız varsa ve bulamıyorsanız motorunuzun vuruntu yapmasını engellemek içindir.
Sonuç olarak oktan meselesini kafanıza takmayın alın kurşunsuz 95 motosikletinizin zevkini ucuz çıkarın.
LÜTFEN BU BAŞLIĞA CEVAP OLARAK ŞUNLARI YAZMAYIN:
* Ben denedim benim motorum çok rahat çalıştı.
* Az yaktı.
* İyi kaçtı.
Sizin tecrübeniz sadece psikolojik bir aldanma. Size hak vermiyor değilim, reklamı bu şekilde yapılınca aldanmamak elde değil.
İşin bilimi, matematiği kimyası açıkladığım gibi. Benzin satan firmalar sokakta araçların sadece binde birinin ihtiyacı olduğu halde güzel reklam ve pazarlama yaparak aynı benzini size pahalıya satmaya bayılıyorlar. Bunu yurdum insanının birbirine gaz vererek körüklemesi de bir olay tabi.
Ayrıca az yaksa bile, litresi daha pahalı, ne kâr ettinizki?
Dizel araçlarda ÖZELLİKLE düşük oktan tercih edilir. Çünkü bu tür motorlarda buji bulunmaz ve yakıtın kendinden tutuşması tercih sebebidir. Bu sebeple dizellerde setan sayısı bilgisi verilir. Setanı yüksek mazot daha kolay kendiliğinden tutuşur.
Bazı gelişmiş teknolojiye sahip otomobiller yüksek oktan ihtiyacı olsa bile düşük oktanla çalışabilmekte. Bu tür araçlarda 95/98 kulanabilirsiniz ama 98 kullanırsanız daha iyi olur gibi ibareler bulunur. Bu araçlarda motor işletim sistemi vuruntu algıladığı zaman ateşlemeyle oynayarak motorun zarar görmesini engeller ve düşük performans da verse çalışır. Ama ancak yüksek devirlerde yüksek akselerasyon kullanımda farketmektedir.
Piyasadaki otomobillerin ve motosikletlerin tamamına yakınında, 95'ten yüksek oktan hiçbirşey farkettirmeyecektir. Bazılarındaki fark da fiyatına deymeyecek/hissedilmeyecek oranlarda olmaktadır.
Sıradan motosikleti olanlar zaten konuyu hiç düşünmemeli, ekstrem yüksek performansa sahip motosiklet sahipleride motosikletin KİTAPÇIĞINA BAKMALI. Yani eşe doşta servise vs... sormayın. Sizden daha iyi bilmek zorunda değiller. Bizim aradığımız yüksek oktanlı değil; uygun oktanlı, uygun fiyatlı, yüksek kaliteli benzin. Bu da adı sanı belli ve şekli şemali düzgün istasyonlardan elde edilebilir. Bir benzinin özellikleri sadece oktan ve enerji içeriğinden ibaret değildir. Motoru temizleme özelliği, istasyonun kalitesi vs... bunlar da önemlidir.
