Öncelikle fren balatasının çalışma mantığı kinetik enerjiyi sürtünme ile ısı enerjisine dönüştürerek kinetik enerjiyi düşürme yoluyla frenleme dediğimiz işlemi gerçekleştirir. Ek bilgi olması ve yazının ilerleyen kısımları açısından fren sisteminin mekanizmasından da basitçe bahsedeyim.
Fren düzeneğinde fren balataları bir kafes yani kaliper içinde bulunur. Bu kaliper tekerleğe bağlı olan diskin iki tarafına balatalar konumlanacak şekilde diski içine alarak monte edilmiştir. Kaliper, itme pistonları, pistonları çevreleyen sızdırmazlık keçeleri, ve kaliper içi sıvı basınç odasından oluşur. Bu oda bir yol ile dışarı açılır ve yüksek basınca dayanıklı plastik bir boru ile sıvı pompasına bağlıdır. Bu pompa da elimizle sıktığımız fren maneti ile kontrol edilir. Bu düzenek içindeki sıvı yüksek basınca ve ısıya dayanıklı özel bir yağdır. Adı da fren hidrolik yağı olarak geçer. Bu sıvının teknik özellikleri DOT olarak adlandırılan bir tanımlama ile belirlenir. Şu an en yaygın kullanılanı DOT4 fren hidrolik yağıdır.
Fren balataları tüm bu düzenek içinde çok önemli bir yere sahiptir. Çünkü yüksek sürtünme, basınç, sıcaklık, çevresel etkilere daha çok maruz kalmaktadır. Her balatanın belli bir çalışma sıcaklığı vardır. Örneğin Sintered metal (yüksek ısı ve basınçla yapıştırılmış metal parçaları) yol motoru balatasının devamlı çalışabileceği sıcaklık değeri 450 C dir. Maksimum olarak kısa süreliğine bu değer 650 C olabilir. Bazı modellerde 800 C'ye kadar bu ısıya dayanıklılık söz konusudur. Bu değerler üretici firmalar tarafından ürün broşüründe belirtilmektedir. Bu değerler balatanın üretim teknolojisine göre değişiklikler gösterebilirler.
Peki nedir bu üretim teknolojisi veya kullanılan materyaller?
Firmalar içeriklerini ve kullanım oranlarını tam olarak paylaşmazlar ancak genel olarak bahsedecek olursak organik bileşikler, asbest, seramik, karbon ve metal parçacıklar olarak bahsedebilir. Günümüzde daha çok yarı metal üretim tekniği kullanılmaktadır. Örnek verecek olursak seramik lif ile birlikte bakır lif karışımının metal lifler arasına girdirilmesiyle oluşturuluş bir balata yüksek ısıya dayanıklı, yüksek sürtünme oranı sağlayarak frenlemede az kaydırma ile etkili frenlemeyi sağlar. Diğer taraftan daha sessiz bir frenleme gerçekleşmesini de sağlar. Bu sessizliği sağlayanda içerdiği seramik liflerdir. Seramik lifler ses titreşimini emerek çıkan sesin insanı rahatsız etmeyecek düzeyde kalmasını sağlar. Ayrıca iyi bir sürtünme, ısıya dayanıklılık ve kullanım ömrünü arttırmasıyla da öne çıkar.
Fren balatalarının ilk nesillerinde yüksek ısıya dayanıklılık sebebiyle asbest kullanılıyordu. Ancak asbestin ciddi sağlık sorunlarına (akciğer kanseri) neden olması sebebiyle artık kullanılmamaktadır. Asbest yerine günümüzde mineral lifler, selüloz, polimer, aramid diğer adıyla Aromatic Polyamide (yüksek ısı dirençli, dayanıklı sentetik fiberler), kıyılmış cam, bakır ve çelik ile harmanlanarak kullanılmaktadır. Yeni nesil balatalarda çok daha özel materyaller kullanılmaya başlanmıştır. Seramik, Kevlar (hafif, güçlü para-aramid sentetik fiber) ve bazı plastik bileşikleri bunların başlıcalarıdır.
Tüm bu bahsettiğim materyallerin kullanım oranlarına ve balata şekline göre frenleme gücü ve dayanıklılığı değişiklik gösterir. Formüller ve farklı şekillendirmeler ile kullanım yerlerine göre balatalar üretilir. Örneğin çamurlu ve sulu ortam için hazırlanmış bir balatayı pist yarışı balatası olarak kullanamazsınız. Yani her araç için ayrı bir formül ve şekil ile balatalar üretilir.
Balataların dayanıklılığını, ısınmasını ve frenleme gücünü etkileyen unsurlardan biride fren diskleridir. Fren balatasına uygun disk veya diske uygun balata kullanımı ile etkin frenleme ve uzun ömür sağlanabilir. Bu nedenle fren balatası alınırken mutlaka kullanım yerine ve disk yapısına göre seçilmelidir. Son nesil fren disklerinin bazıları karbon - sermik içerikli yüksek sürtünme ve ısıya dayanıklı üretimlerdir.
Beşer disk fren balata formülasyonları, aşınmaya karşı daha iyi direnç, yüksek ısı direnci ve üstün fren performansı için üretilmektedir.
Yıllardan beri alışılagelen balataları iyileştirmek ve yerine geçmek üzere geliştirilen kapsamlı bir materyal serisidir. Her uygulama için üstün fren performansı sağlamak üzere tasarlanan orijinal ekipman özellikli bir seridir.
Yeni imalat teknikleriyle güçlendirilmiş daha da iyi bir kalite ve daha iyi performans.
BEŞER disk fren balatalarının bir diğer özelliği balata sacına sesi engelleyen bir kauçuk kaplama veya dolgu uygulanmasıdır. Balata sacında aynı zamanda ürün bilgilerinin kalıcı olarak damgalanmış bir kaydı vardır. Topyekün sonuç, kusursuz bir teknolojik geçmişe sahip üstün kalitede bir üründür. Şirket merkezinde kendi türünün Türkiyedeki en büyük araştırma-geliştirme ve test laboratuarı bulunmaktadır.
Beşer AR-GE Mühendisliği, piyasadaki ürünlerin performansını aşmakta olan sürtünme malzemelerinin gelişimini başarıyla gerçekleştirmektedirler.
Bu gelişmenin sonuçlarından biri, BEŞER disk fren balataları ve kampana fren balatalarının Türkiye'de kitle halinde üretilen arabalara orijinal ekipman olarak takılacak ilk asbestsiz malzemeler olmasıdır. Dolayısıyla, BEŞER müşterileri sürtünme malzemeleri üretiminde gerçek anlamda yılların tecrübesinden ve disk fren balataları pazarlamasından faydalanabilirler.
bu gün değiştirdim balatamı... :) daha yeni ve diske alışmamış olduğu halde gayet iyi gözüküyor...
bakalım önümüzdeki günlerde de izlenimlerimi yazacam...
