2017 Gürcistan, Azerbaycan, İran Gezisi

[İbrahim DEĞERLİ]

Buradan sonra yaklaşık 75 km. daha sürerek, bence dünya üzerinde görülmesi gereken en güzel yerlerinden biri olan Abyaneh’e gittim. Burayı Kashan’daki hostelde bir kartpostalda görüp rotamın dışında olmasına rağmen ekledim. İyi ki de eklemişim. Burası İran’da gördüğüm en harika, en muhteşem yerlerden biriydi. Eğer bu yazıyı okuyup, İran’a gitmeyi planlarsanız burayı kesinlikle es geçmeyin. Ben buraya kızıl renkli köy diyorum, gerçekten de öyle bir köy. Sadece yeşil ve kızıl renkler var.



Burası İsfahan ve Kashan arasında 200-300 kişilik bir köy. Köy derken de dağın üst taraflarında 2200 rakımlı bir köy. Köylülerin ve girişte bilet kesilen yerde verilen broşürdeki bilgiye göre 2500 yıldır aslını korumuş olan bir yer burası. Buranın ilginç olan kısmıda, burada yaşayan köylüleriymiş. Bu insanlar yaklaşık 500 yıldır Kadınlar başlarını ve omuzlarını örten beyaz üzerine kırmızı mavi çiçek desenli örtüler örter, dizaltı etekler giyiyorlar. erkeklerin ise İspanyol paça benzeri geniş paçalı pantolonları, beyaz hakim yaka gömlekleri var. Bazı kadınlarda gördüğümüz veya türbelerde giymesi için yabancı turistlere verilen çiçekli çarşafın kökeni bunlardan geliyormuş.



Tarihine bakarsak burası İslam’dan önce Zerdüştler tarafından kurulmuş. Daha sonra Safeviler dönemindeki baskılardan dolayı Zerdüştlük baskılanmış. Dilleri de dediklerine göre sadece burada konuşulan Pehlevi dili imiş. Burası 2007’den itibaren UNESCO koruması altındaymış. Buraya geldiğinizde adeta zamanın durduğunu hissedebiliyorsunuz.





Köy orta eğimli bir yamaca konumlanmıştı ve bu nedenle bazı evlerin çatıları bir sonraki evin ön cephelerine denkti. Evler kereste, saman ve kil olmak üzere geleneksel malzemeler kullanılarak inşa edilmişti. Kırmızı kerpiç tuğla duvarları etkileyici. Yağmura maruz kaldığında bu tuğlalar benzersiz bir şekilde sertleşiyormuş. Güneşten mümkün olduğunca çok faydalanabilmek için evler doğuya bakıyor. Binaların kırmızı duvarları eften püften gözükse de oldukça sağlam. Her yağmurda da sertleşirlermiş. Her yıl binalarını baştanbaşa yeniden sıvar, tamir ederlermiş.



Ab- (Su) -Yaneh (Yanı) Türkçe’de Suyanı diyebeleceğimiz bu köye dağdan eski boru sistemi ile oluk oluk su geliyor. Bu suyun geldiği yere de bir cafeterya yapmışlar, gelen geçen burada soluklanıyor.



Yolları daracık ve sevimli olan bu köyde insanlarda dost canlısı, her selam verdiğim mutlaka gülümseyip, muhabbet edebiliyor.

[İbrahim DEĞERLİ]

Aslında çöle ekip ile beraber girecektim. Burada çöl turları düzenleyen araçlar var, onların programı da bana uymadı. Onlar önden araç ile gidecek ben de, yükleri araca yükleyip boş bir şekilde aracı takip edecektim. Ama onlar yol zor olduğundan 6-7 saat’de ancak çölün ortasındaki kamp alanına gidebiliyorlar. Bir gece orda çadır kuruyorlar, bir günde geri dönülüyor, benim için iki günlük bir süreç olduğundan vazgeçtim. Yine aynı şehre dönüp, eksik kalan noktaları gezdim.

Borijerdi Historical House:




Bu ev 1857’de üstad Ali Meryem tarafından, zengin bir tüccar olan Seyyid Mehdi Borujerdi'nin eşi için yaptırılmıştır. Bir ana yaşam alanı (güney) ile giriş alanı arasında dikdörtgen bir avludan oluşur. Kraliyet ressamı Sani ol molk'un duvar resimleri ve evin olağandışı soğuk havalarda serinlemesine yardımcı olan 40 metre yüksekliğindeki üç rüzgar kulesi (ikisi yaşama alanı ve birinin giriş alanı üzerinde) bulunuyor. Ana salon (resepsiyon salonu), Geometrik bir heykel çatı örtüsünün parçası olan bir khishkhan tipi merkezi kubbe ile kaplıdır. Girişe ve bir bira bahçesi (dış avluya) ve daruni bahçesi (endarun, iç avluya) gibi geleneksel İran konut mimarisinin tüm klasik imzaları vardır. 150 işçi kullanarak, on sekiz yılda bitirilmiş. Burası İran’da beni etkileyen en güzel yapılardan biri oldu.

[Ediz Gürkan]

Keyifle okuyoruz. En çok şaşırdığım şey İranlıların Türkleri seviyor olması ve yardımcı olmaları. Son yıllarda siyasi açıdan oldukça sıkıntılı olduğumuz için ve mezhepsel olarak da sevmediklerini düşünürdüm ben. Tarihi yapısının çok güçlü olduğunu zaten biliyordum ne de olsa kadim bir medeniyetin mirasçısılar.


Tapatalk kullanarak iPhone aracılığıyla gönderildi

[İbrahim DEĞERLİ]

Keyifle okuyoruz. En çok şaşırdığım şey İranlıların Türkleri seviyor olması ve yardımcı olmaları. Son yıllarda siyasi açıdan oldukça sıkıntılı olduğumuz için ve mezhepsel olarak da sevmediklerini düşünürdüm ben. Tarihi yapısının çok güçlü olduğunu zaten biliyordum ne de olsa kadim bir medeniyetin mirasçısılar.


Tapatalk kullanarak iPhone aracılığıyla gönderildi

Aynı şekilde ben de böyle ön yargılıydım. Şöyle diyebilirim ki; İran'da, Azerbaycandan daha fazla ilgi ve alaka gördüm. Hükümetler arasında zaman zaman sıkıntılar da olsa, insani ilişkiler çok güzel. Türk'lüğün bu kadar kuvvetli olduğu baş bir ülke daha var mıdır bilemiyorum. Rota planlarınızı gözden geçirin bence ;)

[Oktay Oksak]

İbrahim, güzel gezmişsin, anlatımında güzel, bol bol da resim var, daha ne olsun.
Cam süslemeli cami ve türbeleri çok beğendim, fotoğrafları da güzel çekmişsin.
Diğer arkadaşlar gibi devamını bende bekliyorum.

[HALİDUN KAYA]

maşallah çok güzel gezi ve anlatım olmuş teşekkür ederim darısı başımıza

[İbrahim DEĞERLİ]

Bu meydan da en göze batan bir yapı da şeyh Lütfullah Camiidir. Bütün ihtişamı ile meydanın her yerinden görünüyor. Bu cami,Şah Abbas tarafından,kayınpederi Şeyh Lütfullah adına 17. yüz yılda yaptırıldı. Şeyh Lütfullah camii Safevi döneminin mimari ve fayans şaheseri olup tarihçilerden büyük takdir toplamayı başarmıştır.Firuze taşlarıyla işlenmiş,çevresiyle son derece uyumlu bir yapıdır.Caminin bir özelliği de mineresiz ve avlusuz olarak yapılmasıdır.Kubbesi çok büyük olmamakla birlikte süslemeleriyle çok gösterişlidir.





Bu camide kıblenin yönü, girişinden farklıdır. Çünkü cami, kentin imam meydanının doğu kanadında yer alıyor ve kaçınılmaz olarak girişi de meydanın doğusuna açılıyor. Fakat eğer camii aynı coğrafi yöne uyarak inşa etmiş olsalarda kıblenin yönü diğer camilerde olduğu gibi olmayacaktı. Bu sorunu çözümlemek için caminin giriş koridorunu dik köşe şeklinde inşa ettiler, öyle ki hafif bir eğimle şebistana ulaşıyor. Dolaysıyla şebistan da kılbe yönünde yer alıyor. Bu mimari teknik ise caminin dış görünümünü etkilemediği gibi, meydanda bulunan diğer binalarla uyumunu da koruyor. Şebistan da bir dörtgen üzerine inşa edilmiş ve duvarları yükseldikçe sekizgene dönüşmüş ve en son üzerinde kubbe yer almıştır.




Bu caminin duvarları da kubbenin ağırlığını kaldırması için kalınca inşa edilmiştir, öyle ki esas bölümlerde duvar kalınlığı iki metreye ulaşıyor. Şeyh Lütfullah camiinin tabanı, meydandan daha yüksektedir. Giriş bölümü ise çok kaliteli mermer taşlar ve rengarenk fayanslarla süslenmiştir. Buradaki süslemelerde geometrik motifler, çiçekler, tavuslar ve Nastalik hattı ile yazılan yazılar göze çarpmaktadır.

[İbrahim DEĞERLİ]

Caminin girişinin üst kısmında iki levha yer almaktadır. Kubbenin iç kısmında da güzel hatlarla yazılmış büyük levhalar ziyaretçilerin gözlerine hitap ediyor. Kubbenin fayans işlemesinde kullanılan motifler ve renkler İran mimarisinin en güzel örneklerinden biridir. Şebistanın aydınlığı ise kubbenin etrafına yerleştirilen gözeneklerden içeri sızan ışıklarla sağlanır. Buradaki ışık oyunları caminin iç alanına ayrı bir manevi atmosfer kazandırır.
Amerikalı İran bilimcisi Arthur Pope bu cami hakkında şöyle yazıyor: Bu binada en ufak bir eksiklik göremezsiniz. Ölçüler çok uygun ve plan fevkelade güçlü ve güzeldir. Kısacası bir dünya şevk ve coşku, bir dünya huzur ve sessizlikle bütünleşirken güzellik tanımının en iyi yansıması ortaya çıkmıştır. Bu mimari şaheseri, dini iman ve semavi ilham olmaksızın yapılamazdı.





Ali Kapı Sarayı:



Burayı hep resimlerden görüyordum. Buranın tarihi çok eski, okuduğum kitaplarda falan İsfahan ismi çok geçiyordu. Buraya geldiğimde hep kitaptan okuyup, resimlerini gördüğüm bu yere gelince yolculupumun bütün yorgunlupu bitti. Kendimi kuş gibi hafiflemiş hissettim. Burada manevi duygularımın yüksek olduğunu hissediyorum. Burayı da güzelce gezip tozdukan sonra sıradaki noktama doğru sürüyorum. Burası da İsfahan’ın simgelerinden Si-o-Seh Pol Bridge



Wiki Bilgisi:
Allahverdi Han Köprüsü (Farsça: پل اللهوردیخان) veya yaygın adıyla Si-o-se Pol (Farsça: سیوسهپل; otuz üç ayaklı köprü, İran'ın İsfahan kentinde bulunan bir kemer köprüdür. Köprü, İsfahan'daki 11 köprüden biri olup 297.76 metre uzunluğu ile Zayenderud'un en uzun köprüsüdür.
1599-1602 yılları arasında inşa edilen köprü, Allahverdi Han tarafından denetlenmiştir. 33 ayaklı üst üste binmiş iki sıradan oluşur ve Safevi köprü tasarımının en ünlü örneklerinden biridir. Köprünün başında Zayanderud'un aktığı ve bugünlerde terk edilmiş bir çay evini destekleyen daha büyük bir taban bulunmaktaydı.





Bu köprünün iki km. ilerisinde, ihtişamlı bir köprü daha var. Noktalarımdan onu da seçip, oraya da sürdüm. Yaklaştıkça köprünün tüm ihtişamı gözlerimin önüne serildi.



Wiki Bilgisi:
İran Safevi kralı, Şah Abbas II tarafından 1650'de inşa edildiği eski bir köprünün temelleri üzerine kurulmuştur. Hem köprü hem de baraj olarak hizmet veren bölgenin kuzey kıyısındaki Khaju mahallesini Zayandeh Nehri boyunca bulunan Zerdüşt mahallesine bağlar. Mimari olarak bir köprü ve bir tezgah olarak işlev görmekle birlikte, bir bina ve halka açık toplantılar için bir yer olarak da görev yapıyordu. Bu yapı başlangıçta sanatsal çini ve tablolarla süslenmiş ve çay evi olarak kullanılmıştır. Yapının merkezinde, Şah Abbas'ın içinde bulunduğu manzarayı hayranlıkla izleyecek bir pavyon var. Bugün, taş koltuğun kalıntıları kralın sandalyesinden kalan tek şey. Bu köprü İran'da Safevi kültürel nüfuzunun yüksek olduğu Pers mimarisinin en güzel örneklerinden biridir. Uşam Pope ve Jean Chardin'in sözleriyle Khaju köprüsü, "Fars köprü mimarisinin en üst noktaya ulaşan anıtı ve var olan en ilginç köprülerden biri ... tümünün ritmine ve haysiyetine sahip olduğu ve en mutlu tutarlılık, faydalılık, güzellikte birleştiği ve dinlenme ".

[İbrahim DEĞERLİ]

Köprü yakınlarında bir çarşıdan kareler:





Buradan sonra İsfahan Ulu Camii’ne geçtim. Buranın bilinen bir diğer adı da Mescid-i Cuma Camii. Bu caminin tarihi, 6. Yüzyıllara kadar uzanmaktadır. Özel bir mimariye sahip olan cami, avlusu, iç tasarımı, minaresi ve diğer yönleriyle oldukça dikkat çeken bir yerdir. Turizm dünyasında da önemli bir konuma sahip olan camii, tarih boyunca çok defa restore edilmiştir. Hatta Hicri ikinci yüzyıllarında Arap Tayran (Tîrûn) kabilesinin inşa ettiği farklı bir caminin varlığı da tarih kitaplarında geçmektedir. Bu dönemde yapılan camii, bir süre sonra 840 yılında Abbasi halifesi Mu’tasım zamanında (833-842) yeniden inşa edilmiştir. Daha büyük ve görkemli şekilde yapılan yeni cami de bir zaman sonra yeniden restore edilmiştir. Büveyhîler (937-995) döneminde yapılan bu inşa uzun süre bu şekilde kalmıştır. O zamanlarda da büyük ilgi gören camii, daha sonra Selçuklu Devleti’nin bölgeye hakim olmasıyla birlikte yeniden restore edilerek günümüze kadar ulaşmıştır.



Burada Nizam-ül Mülk Dome denen bir bölüm var. Orası ayrı güzellikte olan bir bölüm



Nizam-ül Mülk Wikipedia:

Nizamülmülk, 10 Nisan 1018 tarihinde Tus, İran‘da doğmuştur. Gerçek adı Ebu Ali Kıvamuddin Hasan bin Ali bin İshak et-Tûsî’dir. Varlıklı olan babası sayesinde iki kardeşi ile birlikte, devrin en iyi şartları içinde yetiştirildi. Daha 11-12 yaşlarında Kur’an-ı Kerim‘i ezberlemiştir. Devlet işleri ve siyaset ilgisini çektikten sonra Horasan bölgesini dolaşmış ve burada bazı devlet adamlarının himayesine girmiştir.
Tus şehrinde, şehrin Gazne devleti idaresinde bulunduğu bir eliler için yapmaya başlamış 1059 yılında Horasan Valisi olarak görevde bulunmuştur. 1063 yılında ise Selçuklular devletinde Alp Arslan‘ın Belh valisinin yanında çalışmaya devam etmiştir. 1064 yılında Büyük Selçuklu devletinde vezir olarak atanan Nizamülmük, hem Alp Arslan hem de Melikşah döneminde görevlerde bulunmuştur.




Memleketin nizamlarının kurucusu anlamında olan “Nizamülmülk” ismi Abbası halifesi Kâim bi Emrillah tarafından verildi.

Nizâmülmülk, vezir olduğu 1064‘ten, şehit edildiği 1092 senesine kadar aralıksız yirmi dokuz sene Büyük Selçuklu Devletine, tam bir dirâyet ve adâletle hizmet etmiştir. Vazifeli olduğu için katılamadığı Malazgirt Meydan Muhârebesi hâriç, bü bulunmuştur.

Sultan Alp Arslan‘ın ölümüyle veliaht Melikşah‘ın tahta geçmesini sağlayıp, nizam ve âsâyişin korunmasında başarılı olmuştur. Sultan Melikşah’a muhâlefet eden veya başkaldıran Selçuklu prenslerinin itâat altına alınmasında büyük hizmetleri geçmiştir. Sultan Melikşah, devletin idâresinde ona çok büyük ve geniş yetkiler vermiştir. Nizâmülmülk‘ün akıllı, tedbirli ve adâletli idâresi sâyesinde de, Melikşah‘ın saltanatı, aynı zamanda Büyük Selçuklu Devletinin de en parlak ve en şanlı devri olmuştur.

[İbrahim DEĞERLİ]

Selçuklu sultanı Alp Arslan‘ın oğlu Melikşah, bütün devlet işlerini Nizamülmülk‘e havale edip ona Atabek ünvanını vermişti.

Nizâmülmülk’ün Selçuklu Devletindeki bütün düzenleme ve değişiklikleri ciddî bir şekilde tetkik eden, devlet idâresinde kendi görüşlerini, icrâatını ve bunların gerekçelerini gelecek nesillere intikal ettirmek maksadıyla Fârisi olarak yazdığı Siyâsetnâme isimli eseri, bugün siyâset ilmiyle uğraşanların el kitapları arasında sayılmaktadır.



Siyâsetnâme’de Türk-İslâm devletlerinin idârî, mâlî, siyâsî, askerî, sosyal ve kültürel yönlerini incelemektedir. Tam doğru metin ve ilâvesiz nüshası, İstanbul‘da Süleymâniye Kütüphânesi, Molla Çelebi kısmında 114 numarada mevcuttur. Siyâsetnâme, birçok dillere tercüme edilerek, yayınlanmıştır.

Nizamülmülk, 14 Ekim 1092 tarihinde Nihavend, İran’da 74 yaşında iken bir Haşhaşi tarafından zehirli bir hançer ile öldürülmüştür.



Rastgele girdiğim bu türbe, İran’da etkilendiğim en harika yapılardan biri oldu. Melikşah’ın da burada defin olduğunu sonrdaan öğrendim. Ama içeride türbe de görmedim, büyük bir ihtimalle kapalıydı herhalde.



En çok da bu minber ve mihrap dikkatimi çekti. Yakından incelediğimde çok büyük emekler olduğu belli. Burada sanki Selçuklu Dönemindeymişim gibi hissettim. Tavan, duvarlar her yer. Zaman burada adeta durmuş