2018 Gürcistan, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan gezisi

[İbrahim DEĞERLİ]

Abdulaziz Han Medresesi:
Uluğ Bey Medresesi’nin tam karşısında çok daha gösterişli tasarlanmış Abdülaziz Han Medresesi bulunuyor. 1652 yılında yapılan medrese Astrahan Hanlığı döneminden bir eser. Özbekistan’da başka bir kaç medrese ile aynı ortak özelliği taşıyor: İslamiyet’te alışık olduğumuz sadece desenlerden oluşan süslemelerin aksine, desen dışı tasarımlar bu medresenin işlemelerinde kendisine yer bulmuş. Örneğin hayat ağacı motifi gibi.



Kalın Minare (Chor Minor):


Büyük minare" olarak da anılan Kalon Minaresi'nin kitabesinde, 1127 yılında Karahanlı hükümdarı Arslan Han tarafından Bako adlı bir mimara inşa ettirildiği biliniyor.
Mimari özellikleri itibarıyla Özbekistan'a has olan ve yaklaşık 48 metre yüksekliğine sahip, 105 basamaklı bu minare, 13 kuşaktan oluşuyor. Her kuşakta farklı desen ve şekiller yer alıyor.
Pişmiş tuğladan dairesel plan özelliğine sahip minarenin çapı, aşağıdan yukarıya yükseldikçe daralarak devam ediyor. Tepe kısmı ise mukarneslerle (İslam sanatında mimari yapılarda görülen geometrik bir bezeme çeşidi) genişletilerek estetik bir görünüm sağlandı. Minare, hareketliliği oluşturmak için yer yer sırlı tuğlalarla süslendi.
Özbekistan minarelerinin genelinde olduğu gibi burada da şerefeye yer verilmedi.

Ezan sesinin duyurulabilmesi için üst bölümde minare çevresine sivri kemerli 16 açıklık bırakılarak bu ihtiyaç karşılandı. Bu kısmın üstü de mukarneslerle bezendi. Tepe bölümünün ortasına ise koni biçiminde kubbecik konulmuş.



Minare ile ilgili halk arasında asırlardır anlatılagelen bir efsane ise şöyle:

"Cengiz Han, Buhara şehrini yakarken Kalon Minaresi'nin yanına kadar gelir. O sırada miğferi başından düşer. Eğilip miğferini yerden alır. O güne kadar Cengiz Han, hiç kimsenin ve hiçbir şeyin önünde eğilmemiştir. Eğilip miğferini yerden alır ve bir an duraklar, sonra da 'Bugüne kadar hiç kimsenin ve hiçbir şeyin önünde eğilmedim. Bu yapının önünde ise eğildim. Onun için bu yapıya dokunmayın, bırakın sağlam kalsın' der. Böylece minare yıkılmaktan kurtulur."

Bir başka rivayete göre Cengiz Han, Buhara'ya geldiğinde halkı bir korku kaplar. Şehirde büyük bir katliam olacağını tahmin ederler. Minarenin yanındaki camiye sığınırlarsa katliamdan kurtulabileceklerini, Cengiz Han'ın bir mabede sığınan insanlara dokunmayacağını düşünürler. Mescide giren Cengiz Han ve askerleri, içeridekilerin tamamını kılıçtan geçirir.

Abdulaziz Han Medresesi, Kalın Minare ve Uluğ Bey Medresesi aynı karede:

[İbrahim DEĞERLİ]

Buraları işaretlerken Turki Jandi Kabristanı adlı tarihi bir yapı gördüm. Türki diye geçtiğinden bir ziyaret edeyim dedim. Burası turistler tarafından nadiren ziyaret edilen, mahalle arasında, tozlu bir yoldan gidilen ve tarihi kompleks dışında kalan bir yer. Burası 10. Yy.dan kalma, UNESCO dünya mirası listesine girmiş ama bakımsız olan bir türbe. Fakat yapısıyla ve içinde bulunan tarih kokusu olan bir yer. İçinde tam olarak kimin yattığını bilmiyorum, girişte çok cana yakın bir amca Tacikçe veya Rusça olarak anlatıyor ama ben anlamadım





Hoca Gaukushan Medresesi:



Buhara'nın merkezindeki en büyük topluluklardan biri de Hoja-Gaukushan'dır (Gaukushon Kompleksi). Medrese, 1570 yılında Abdullah-khan II (1561-1598) tarafından yaptırılmıştır.
Gaukushan "boğaları öldüren biri" anlamına gelir çünkü daha önce o yerde mezbaha vardı. Gaukushan Medresesi, sokakların çatallanmasına dikilmiş, onun trapeziform olduğunu açıklar. Ancak bu, geleneksel avlu düzeninin korunmasını engellemedi.
1598'de Hoca Kalon'u - "Hoca Kalona" - Hoca İslam'ın oğlu "Büyük Hoca" - Gaukushan Medresesi'ne yakın uzun minareli "Khoja Camii" veya "Khoja Kalon Camii" adında yeni katedral cami inşa etti.

Buhara Kalesi :



Bilgilere göre, Buhara'nın tarih sahnesine inşa ettiği ilk somut yapı kabul edilen ve 4 hektar genişliğinde, 20 metre yüksekliğindeki Ark Kalesi, geçmişte hem bir karargah hem de kentin emirlerinin sarayı olarak kullanıldı.



Pişmiş tuğladan, dik yapı yerine biraz yatay, aralara büyük ağaçlar konularak inşa edilen kalenin, ailesini terk edip bölgeye yerleşen İranlı Siyavuş bin Keykavus tarafından yaptırıldığı biliniyor. Daha sonra yıkılan kalenin, 9 ve 10'uncu asırlarda yeniden inşa edildiği ve ilk yapımında balçık kullanıldığı belirtiliyor. İkinci inşasından sonra Cengiz Han'ın askerlerinin istilasında ciddi zarar gören kale, son şeklini ise 16'ncı yüzyılda aldı.

[İbrahim DEĞERLİ]

Bugün kaleye girişi sağlayan kapı, 1700'lü yıllarda yapıldı. Kalenin içinde yer alan üç tarafı revakla çevrili mescidin iç süslemeleri, tavanı ve mihrabı dikkati çekiyor. Bu süslemeler, 19 ve 20'nci asırlarda nakşedildi. Özellikle ahşap mimari bakımından kayda değer olduğunu belirtilen mescidin benzerlerine, Özbekistan'ın farklı yerlerinde de rastlanabiliyor.



Buhara'nın tarihi merkezinin en eski yapısı Daha önce kale içinde Saray olarak kullanılan binaların bir bölümü günümüzde müze niteliğiyle hizmet veriyor. Bu kısımlar 12'nci yüzyıldan 20'nci asra kadar farklı dönemlerde inşa edildi. Kale içinde yaşayan nüfus, 20'nci yüzyıl başlarında çalışanlar ve askerler dahil 3 bine ulaştı.



Kalede, dönemin üst düzey yöneticilerine ait çalışma odası da bulunuyor. Bu odadan doğrudan resmi heyetlerin kabul edildiği selamlama meydanına ulaşılıyor. Üç tarafı revakla çevrili bu avluya girildiğinde tam karşıda, oldukça yüksekte tahtın kurulduğu mekan yer alıyor.



Bölgede 1747-1920 yıllarında hüküm süren Manghit Hanedanlığı zamanında devlet yönetiminin merkezi durumunda olan kalenin içinde zamanında Buhara emirinin sarayı, cami, yönetim binaları ve cezaevi bulunuyordu.
İhtişamlı kapının yanındaki iki kule, bu kapının görünümüne zenginlik katıyor. Kale, 1920'de Kızılordunun topçu atışı ve hava saldırılarından ciddi bir şekilde hasar gördü.



İçindeki Mah-ı Ruz Çarşısı'nda ahşap bir caminin yer aldığı kalede ayrıca Arkeoloji ve Tarih Müzesi de ziyaret edilebiliyor. Müzede, o dönemde kullanılan elbiseler, günlük eşyalar ve askeri malzemelerin yanı sıra sikkeler, tablolar sergileniyor. Buhara'nın sabır, azim, titizlik ve estetik özelliği olarak görülen kalede restorasyon çalışmaları sürüyor. Ark Kalesi, Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından 1993'te Dünya Mirası Listesine dahil edilen Buhara'nın, tarihi merkezinin en eski yapısı olarak biliniyor.



Bala Havuz Camii:
Ark kalesinin tam karşısında Emir’in 18. yüzyılda yaptırdığı 20 ahşap sütunu olan Saray camiisi Bolo-Khauz Camii 1712 yılında Emir ShakhMurat tarafından, eşinin ölümü üzerine sevgisini göstermek için yapılmıştır. Kısa minare Buharalı ünlü usta Shirin Muradov tarafından 1917 yılında eklenmiştir. Caminin ve Ark’ın tam ortasında bulunan 18. yüzyıl yapımı “Bolo-Khauz” olarak isimlendirilen gölet ya da havuz şehirde günümüze ulaşabilmiş az sayıda havuzdan biridir.






İsmail Samani Türbesi (Samanid Museleum)
Orta Asya'da inşa edilen ilk türbe özelliğini taşıyan,Özbekistan'ın Buhara kentindeki İsmail Samani Türbesi, gerek yapım şekli gerekse kullanılan malzemelerden ötürü kendi sınıfındaki mimari biçimin öncüsü olmuş. Yapıldığı dönem itibarıyla işçilik, plan ve süsleme açısından üstün bir sanat değerine sahip ve dünyaca meşhur mimari eserlerden birisi olan türbe, Moğol saldırıları sırasında çölde meydana gelen fırtınaların ardından kuma gömülmesi sonucu tahribattan kurtulmuş.



Buhara'da Samani Hükümdarı İsmail Samani için 9'uncu ve 10'uncu yüzyılda yaptırılan türbede, babasının kabri de bulunuyor. Bazı kaynaklar İsmail Samani'nin bir torununun da aynı yerde gömüldüğünü bildirmelerine rağmen, 1927 yılında gerçekleştirilen arkeolojik kazıda, türbede iki kabir olduğu anlaşıldı.
İslam dünyasında inşa edilen erken türbe örneklerinden birisi olması dolayısıyla önemli bir yapı olarak görülen türbe, bugüne kadar herhangi bir değişikliğe uğramamış. Tarihçilerin yaptığı araştırmalara göre, çölden gelen kum fırtınalarının ardından kuma gömülen türbe, yüzyıllarca bu şekilde muhafaza olmuş, uzun aradan sonra kumlar altından çıkarılmış. Türbenin, Moğol saldırılarından kurtulmuş olması ve günümüze kadar tahribat yaşanmaması da buna bağlanıyor.

[İbrahim DEĞERLİ]

Çeşmi Eyüb Türbesi:



İnanışa göre Eyüp Peygamber, Buhara'yı ziyaretinde halka o günlerde nasihat etmiş. Kuraklık döneminde, yerli insanlar ondan su istemişler. Bunun üzerine Eyüp Peygamber dua ediyor ve asasını toprağa vurduğunda, kaynak su çıkıyor. Böylece buradan çıkan suya, 10. yüzyılda Samaniler döneminde ilk defa kubbeli bir mekan yapılıyor. Bu türbe çift konili kubbeleriyle oldukça dikkat çekmektedir. Türbenin dikdörtgen prizma şeklindeki yapısı Buhara’daki diğer eserlerin mimarisinden oldukça farklıdır.



Buraları epey gezdikten sonra, sıcaktan ve yürümekten yorulduğumdan, dinlenmek için Bala Havuz Çayhanesine geldim. Meşhur Özbek Pilavı ve Cacık Söyledim.



Yemekten sonra Buhara’nın 15 km. dışında Nakşibende tarikatı kurucusu Bahauddin-, Nakşibendi türbesine gittim.





Burası da epey büyük bir kompleks olarak yapılmış



Muhammed Bahauddin Şeyh Nakşibendi, evliya olarak kabul edilir. Muhammed Bahauddin Şeyh Nakşibendi; seyyid olup insanları Hakka dâvet eden, doğru yolu göstererek saâdete kavuşturan ve kendilerine "Silsile-i aliyye" denilen büyük âlim ve velîlerin on beşincisidir. Muhammed Bâbâ Semmâsî ile Emîr Külâl'in talebesidir. İsmi, Muhammed bin Muhammed'dir. Behâeddîn ve Şâh-ı Nakşibend gibi lakabları vardır. Allahü teâlânın sevgisini kalplere nakşettiği için, "Nakşibend" denilmiştir. 1318 (H.718) senesinde Buhârâ'ya beş kilometre kadar uzakta bulunan Kasr-ı Ârifân'da doğdu. 1389 (H.791)'da Kasr-ı Ârifân'da Rebî'ul-evvel ayının üçünde Pazartesi günü vefât etti. Kabri oradadır.

[İbrahim DEĞERLİ]

Buraları da gezip dolaştıktan sonra yavaş yavaş yola çıktım. Sıradaki şehir Hive. Buhara – Hive arası 470 km. bu kadar km. boyunca sağım solum Kızılkum Çölü. Hava sıcak ama yol en azından otoban gibi, bölünmüş yol. Özbekistan’da gördüğüm en güzel yollardan biriydi. Bir 140-150 km. giderken yolun diğer tarafından gelen iki motorcu gördüm. Daha önceden takip ettiğim Konar Göçer (Tuna Duman) ve Demir Atlı Yörük (Adem Çolak) karşılaştım. Yolun diğer tarafından gördüğümde, daha önceden haberleştiğimizden onların olduğunu tahmin ettim.



Kızılkum Çölünün ortasında süt kardeşler gibi birbirimizi görünce epey sevindik. Birbirimize yol ve rota hakkında bilgiler verdik. Adem Çolak Down To Earth adı altında, Orta Asya’yı dolaşarak otizmli çocuklarla buluşup onalar moral verip, etkinlikler yapıyor. Ve en büyük özelliği de efe kıyafetini giyip olur olmaz yerlerde zeybek oynuyor. Gerçekten on numara bir insan, bende heyecanla takip ediyorum. Bugün itibarı ile 62 gündür yollarda.



Birbirimize veda edip aksi yönlere doğru yolumuza devam ettim. Buhara’da benzini fullememe rağmen, yolu güzel bulunca basınca yakıt bitmek üzere oldu. Çölün ortasındayım, benzinlik yok, bırakın benzinliği yerleşim yeri bile yok. 170-180 yardırırken yakıtım yetsin diye 50 ile gitmeye başladım. Hive ‘ye 100 km. mesafede, benzinimin bitmesine 20 km. kala yolun diğer tarafında market gibi bir yer görüp bir umut benzin sordum. Var deyince gözlerim yaşardı resmen. LT. 600,000 som dedi, ver dedim 1 milyon som olsa da alacam artık. 10 LT. alıp yola devam ettim. Gece 21:00 gibi şehre gidip bir hostel bulup yerleştim.

[Yaşar1001]

Tüh en heyecanlı yerinde bitti

[İbrahim DEĞERLİ]

07.08.2018 (21. Gün)
Hive – Jaslıg


Gece kaldığım hostelde karşık yatakhede kalmıştım. Gece diğer gezginler klimayı açmış bende tam klimanın karşısında yatmıştım. Sabah bir baş ağrısı, bir halsizlik yataktan 10:00 da zor kalktım. Mideyi de bozmuşuz. Kahvaltıdan sonra bile masadan zor kalktım. Bir gün daha kalayım, akşama kadar yatıp dinleneyim dedim ama Rusya vizem bitmek üzere olduğundan günlerin çok önemi vardı. Zar zor kalkıp, toparlandım, motoru çıkardım. Hostelden çıkana kadar 5-6 defa kenefi ziyaret ettim.



Hive’nin anlamı Arapçada “lezzetli anlamına geliyor. Burası 2600 yıldır varolan, 1600 lü yıllarda Buhara’ya rakip olması için mimarlar ve ustalar şehre getirilip, günümüze kadar ulaşan yapılar inşa edilir. Aynı zamanda tarih kitaplarından tanıdığımız Harezmiler’in devlet kurduğu harezm bölgesinde yer alır. Harezmi ve El Biruni bu bölgede doğmuştur. Şehri çepeçevre saran 10 km.lik bir sur ile kaplı olan yere İtchan Kala (İçeri Kale) olarak adlandırılıyor. Zamanından burada 7000 kişinin yaşadığı tahmin ediliyormuş. İç kaleye 4 büyük kapıdan girilir. Güneyde Taş Kapı, Batıda Ata Kapı, Kuzeyde Bahçe Kapı ya da Buhara Kapı ve zamanında esir ticareti ile ünlenen Doğudaki Pehlivan Kapı kentin 4 ana girişidir.





Cuma Camii:
Burası 18. Yüzyılın sonlarında inşa edilmiş, 215 ahşap sütunu ile 52 metrelik dev bir minareye sahip en önemli eserlerden biridir. Zaten hemen hemen bütün eserler yan yana gibi bir şey. Hepsi kale içinde olduğundan gezmesi de çok kolay









Medreselerin hepsi restorasyon görmüş ve bir kaç tanesi sanat merkezi, lokanta gibi kullanılıyor

[İbrahim DEĞERLİ]

Ala Kuli Han Kervansaray:



Abdullah Han Medresesi:





İslam Hoca Minaresi:



Bu minarenin tepesine 8,000 som karşılığında çıkılıyor. Epey yüksek olan bu minareden tüm Khiva ayaklarınızın altında kalıyor.







Bu da benim hasta, yorgun ve bitkin halim



Bu şehir gezdiğim tarihi yerlerin içinde beni en çok etkileyen şehir oldu. Kapıdan girince direkt 1500 lü yıllara giriş yapıyorsunuz. O ana cadde aynı korunmuş, sağda solda satıcılar. Medreseler, camiler, kervansaraylar her şey yan yana. Çok huzur dolu bir şehir. Burası Buhara’ya 450 km. uzaklıkta bir şehir. Ve bu arada yerleşim yeri yok denecek kadar az, buraya çöldeki vaha da deniliyor. Zamanında ipek yolundaki en önemli duraklardan biriymiş. Ben gitmeden önce böyle bir şehir olduğunu bile bilmiyordum. Hep Semerkand, Buhara isimleri öne çıkıyordu fakat burayı gördükten sonra diğerlerinin önemi çok da kalmadı.



Normalde burada birkaç gün kalınması gerekir ama vize süremin dolması nedeni ile buraya da bir gün ayırabildikten sonra yola devam ettim. Akşam saat 21:00 gibi Jaslıg’a geldim. Bu hasta halimle daha fazla sürmeyim diye burada kalmaya kara verdim. Buraya gelene kadar da yine çölden geldim. Çok fazla yerleşim birimi de yoktu, benzin yine sıkıntı, hiçbir yerde yok. Gece uğraşacağıma, gündüz bakarım bir çaresine diyip girdim içeri. Burası aslında Tır parkı, ama benden başkası da yoktu. Karma yatakhanede yatak aldım. Daha üzerimi değiştirmeden o yorgunlukla beş dakika uzanayım dedim. Gözümü açtığımda saat 3:00 olmuş, üzerimi değiştirip tekrar yattım.

[İbrahim DEĞERLİ]

devamı gelecek.................

[cemkucuk]

devamını sabırsızlıkla bekliyorum



Arkadaş bitmişsin ama okeye dönüyormuşsun gibi duruyor. halin pek iyi değilmiş gerçekten