Stres ve Zararları

Modernleşen hayatla birlikte, yaşamımıza çok fazla yeni şey girdi, koşullar değişti. Eskiden çok daha kolay olan işler artık çok zor; üniversiteye girmek, işe girmek, para kazanmak, kariyer yapmak ciddi anlamda çaba isteyen hale geldiler.İnsanların kendilerinden ve çevrelerinden beklentileri kayda değer şekilde arttı.Zamanın gereği olarak herşey daha iyi daha mükemmel olmak zorundaymış bir algı oluştu bütün insanlarda.

Peki, yukarıda bahsettiğimiz değişiklikler sonucunda vücudumuz ve beynimiz nasıl bir tepki vermektedir? Genel olarak, dış ve iç ortamdan kaynaklanan doğal ve toplumsal koşulların neden olduğu değişikliğe alışma sürecinde uyum denir. İnsan bu ortamlarda ve koşullarda ortaya çıkan değişikliklere uyum sağladığı sürece dengesini, düzenini, mutluluğunu ve sağlığını korur.

Uyum bozukluğu ise, insanın alışageldiği bedensel, ruhsal, toplumsal denge ve düzenini etkiler. Yeni bir denge v düzen gereksinimi ortaya çıkar. İnsan bu denge ve düzeni sağlayabilmek için bilinçli olarak ya da bilinçli olmaksızın çaba harcar. Uyumun bozulması, organizmanın değişik yapılarını ve işlevlerini etkiler. Onları denge, düzen ve uyum arama çabasına zorlar. Stres uyumu güçleştiren durumlara bedenin verdiği tepkidir. Stres son yıllarda yaşamımıza etkili bir biçimde girmiş ve sağlığımızın önemli sorunları arasında yerini almıştır. Stres insanlığın var oluşundan bu yana hep varlığını sürdürmüştür fakat özellikle son yıllarda hayatımızdaki yeri ciddi anlamda artmıştır.

Stres, bedensel ve ruhsal olarak bizi zorlayan tehditler karşısında uyum sağlamaya çalışmamızdır. Kişiye stres yaşatan şeyler dış koşullardan kaynaklanabildiği gibi, insanın olaylara bakış açısından da kaynaklanabilir. Stres, yaşamın ve insanın yapısında olan bir şeydir. Yaşantıyı üzücü olaylardan soyutlayarak, hep mutlu, neşeli, olumlu olaylarla dolu düşünmek mümkün değildir. Yaşadığımız sürece stres yaratan olaylar hep var olacaktır.

Yukarıda stresin, insan vücudunun yeni bir olaya ya da duruma uyum sağlarken gösterdiği tepkiler olduğunu belirtmiştik.Özellikle eski dönemlerde, doğada açık havada yaşayan insan beklenmeyen ve yaşamını tehdit eden bir durumla karşı karşıya kaldığı zaman, hayatta kalmak amacıyla hemen yeni duruma uyum sağlamalı ve bu durumdan kurtulmalıdır.Bu durumda insan vücudu yeni olaya uyum sağlamak için stres halinin ani fizyolojik belirtilerini verir ve uyum sağlar.

Organizma stresle savaşmaya karar verdiğinde önce bilinç düzeyinde farkındalık ve uyanıklık artar, kaygı düzeyi yükselir.Sempatik sinir sisteminin çalışması etkinlik kazanır.Bu değişmeler doğrudan doğruya ve dolaylı olarak kandaki adrenalin düzeyini yükseltir.Sonuçta ortaya çıkan belirtiler organizmayı savaşa hazırlar.Bunları şöyle sıralayabiliriz:

•Kalp atış sayısı artar, kan basıncı yükselir.Bedenin bütün organ ve sistemlerine daha çok kan gitmesi sağlanır.
•Solunum sayısı artar.Bu sayede beden daha fazla oksijen sağlar.
•Kas gerilimi artar, savaşmak için gerekli olan bedensel gücün odaklaşması sağlanır.
•Sindirim siteminin çalışması yavaşlar ve buradaki kanın başka organlarda ve sistemlerde kullanılmasına olanak verir.
•Gözbebeklerinin büyümesi algının kolaylaşmasına, zararlı etkenlerin daha doğru ve iyi tanınması yardımcı olur.
•Depolanmış şeker ve yağın kana geçmesi, savaşmak için gerekli enerjinin hammaddesini sağlar.
•Kanı pıhtılaştıran mekanizmaların işlerlik kazanması, savaşma sırasındaki olası yaralanmalara ve kan kaybına karşı organizmayı önceden koruma altına alır.

Hangi Durumlar Strese Neden Olur?

•Fiziksel çevre değişikliği(bir şehirden başka bir şehre ya da başka bir muhite taşınma gibi)
•Yaşadığımız ve çalıştığımız yerdeki olumsuz koşullar (gürültü, kalabalık ve havasız ortamlar gibi)
•Aile ve arkadaşlardan ayrılma ( farklı bir şehirde üniversite okumak gibi)
•Yeni ve farklı bir sosyal ortama girme (yeni işinizde katılacağınız ilk toplantı)
•Kişisel sorunlar (yetersizlik hissi, başarısızlık, özgüven eksikliği, derslerde başarısızlık, hayattaki beklentilerin karşılanmaması, maddi zorluklar gibi)
•Evlilik sorunları, boşanma, iflas etme gibi durumlar strese sebep olabilir.
•Ayrıca evlenme, çocuk sahibi olma, terfi alma gibi olumlu olaylar da strese neden olabilir.

Stres Karşısında Vücudumuzun Gösterdiği Tepkiler

Stresle karşı karşıya kaldığımız zaman, vücudumuz bizim anlayacağımız bazı tepkiler verir. Bu tepkiler duygusal, zihinsel ve davranışsal olarak üç kategoride anlaşılabilir. Bunlar;

Fiziksel Tepkiler

•Çarpıntı,
•Baş ağrısı,
•Soğuk ya da sıcak basması,
•Mide, bağırsak bozukluğu, sindirim zorluğu,
•Nefes darlığı,
•Ellerde titreme,
•Gürültüye, sese karşı aşırı duyarlılık,
•Uykusuzluk; aşırı ya da düzensiz uyku,
•Bitkinlik,
•Mide krampları,
•Vücudumuzun çeşitli yerlerinde ağrı, gerginlik ve kasılma
Duygusal Belirtiler

•Huzursuzluk, sıkıntı, gerginlik
•Kaygılı olmak,
•Neşenin kaybolması, durgunlaşma ve çökkünlük hali,
•Sinirlilik, saldırganlık veya kayıtsızlık hali,
•Duygusallaşma,
Zihinsel Belirtiler

•Unutkanlık,
•Konsantrasyonda azalma,
•Kararsızlık,
•Organize olamamak,
•Zihin karışıklığı,
•İlgi azalması,
•Matematik ve sayısal hataların artması,
•Zihinsel durgunluk,
•Sosyal hayatın yoksunlaşması,
•Olumsuzluklar üzerine odaklanmak.
Stresin Yol Açtığı Sorunlar

•Fiziksel Rahatsızlıklar: Kalp atışlarının artması, çarpıntı, ateş basması, baş dönmesi, nefes darlığı, boğazda yutkunma güçlüğü, titreme, baş ağrısı, mide ve kaslarda gerginlik, hazımsızlık, yorgunluk.
•Zihinsel ve Duygusal Sorunlar: Stres ve gerilim fazla enerji tüketmeye neden olduğu için bir süre sonra birey kendisini zayıf, güçsüz, her an kötü bir şey olacakmış duygusunu yaşayan nedeni belirsiz yoğun bir endişe duyan, uykusuzluk çeken, sinirli, çabuk heyecanlanan bir kişi durumuna gelebilir. Dikkatini toplamakta güçlük çekebilir, hafıza sorunları yaşayabilir, öğrendiği konuları unuttuğu endişesine kapılabilir. Kolaylıkla yapabileceği işleri yapılamaz, güç engellere dönüştürerek işleri geciktirme ya da engelleme eğilimine girebilir.
•Davranışsal Sorunlar: : İçe kapanma, bir maddeye (sigara, alkol v.b.) aşırı düşkünlük, sakarlık, gevşemede güçlükler görülebilir. Yoğun stres bireyin iş verimini de olumsuz etkilemektedir

Psk. Beyhan BUDAK
Ankara